Streven naar imperfectie - in gesprek met Shirley Villavicencio Pizango

Beste Shirley, we kennen je vooral als kunstschilder. Heb je doorgaans een vast atelierritme?

“Normaliter ga ik maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag naar het atelier, dan zit mijn zoon in de crèche. Vooraleer ik naar het atelier vertrek, sport ik. Eens daar kan het zijn dat ik eerst gewoon wat opruim, een boek lees of naar beelden kijk. Dan zie ik wel of ik een schilderij verder afwerk of aan een nieuw begin. Doorgaans werk ik nooit aan meer dan twee schilderijen tegelijkertijd, maar het moet snel gaan, vandaar acrylverf. Ik werk meestal met een model, dus ik laat me graag inspireren door het model zelf. De achtergrond is meestal een mengelmoes van inspiratie die ik uit het dagelijkse leven haal, alsook uit reizen en het vrolijke interieur van het atelier. Ik ben zot van Afrikaanse maskers en keramiek uit verschillende windstreken.”

Je atelier is heel inspiratievol, bijna een verlengde van een schilderij, of omgekeerd: een schilderij is een verlengde van je atelier. Dat komt natuurlijk niet zomaar: je hebt Zuiderse roots. Op je achttiende kwam je naar België. Je volbracht het klassieke kunstparcours en studeerde schilderkunst, daar droomde je als kind al van. Na een strenge selectie werd je op het HISK (Hoger Instituut Schone Kunsten) aanvaard. Daarna ging het relatief hard: je had al vlug een galerie, werd snel opgepikt. Dat komt natuurlijk omdat je schilderijen veel vibratie uitstralen. En zoals een roos doornen heeft, zit er ook een stekelig kantje aan, wat ze interessant maken. Je modellen zijn méér dan zomaar personages.

“Het zijn meestal mensen die ik ken. Maar wat belangrijk is in mijn werk, zijn de (onder)lagen die erin zitten. Ik ben hard bezig met het zwarte model, hoe mensen van kleur worden gerepresenteerd, wat in se wil zeggen: de minderheid, mensen die niet behoren tot ‘het wit zijn’. Wij worden vaak afgebeeld in een (be)dienende functie of als exotische wezens. Ik wil dat doorbreken door mijn modellen echt trots te portretteren, en niet op een sensuele of seksuele manier. In de geschiedenis waren vooral vrouwen louter een stuk vlees die veelal als muze dienden. Ook dat wil ik doorprikken door ze sterk af te beelden met een eigen wil, hoe ze - ook innerlijk - écht zijn.”

We vinden in je oeuvre zelfportretten terug. Daarover zeg je - en dat herkennen we als vrouw heel goed natuurlijk - dat je jezelf soms mooi, maar af en toe ook lelijk voelt. Maar jij beeldt jezelf gewoon af hoe je je die dag ziet en voelt, vanbinnen en vanbuiten. Die werken gaan ook over narcisme, omdat we natuurlijk in zo’n wereld zitten. Enerzijds kaart je het aan, anderzijds doe je eraan mee. Dat boven- en onderhuidse spel vertaal je graag met een draai in je titels.

“Inderdaad. Denk aan titels zoals The color that covers the pain, She might have caught of She might have planned it all. Mensen laten zich te vaak misleiden door de kleuren en esthetiek, omdat ze dat vaak aan iets vrolijk linken. Indien ik kon schrijven, zou ik niet meer schilderen. Ik las het boek van Virginia Woolf, How To Be A Painter? Daar beschrijft ze hoe schilders hun eigen werk niet kúnnen beschrijven, omdat de verf op het schilderij op dat moment aan kracht verliest, terwijl de verf net power geeft zonder woorden.”

Je hebt een eigen manier om je schilderijen op te zetten. Je begint je contouren met zwarte verf, daarna kleur je ze op naïeve wijze in. Die kleuren meng je direct op je doek. Ik voel een grote vrijheid in je schildersmethodiek. Je vindt het belangrijk om tijdens het creëren dat kinderlijke ‘spelen’ te behouden. Weg met het perspectief! Ook je keramiek is op z’n Shirley’s. En niet onbelangrijk: je laat ons, de kijker, hongerig achter.

“Ik wilde loskomen van al die regels en verwachtingen binnen de schilderkunst. Al die hokjes die er bestaan: ‘dit moet je zus of zo doen’. Ik vind dat de mensen zelf dingen kunnen aanvullen. Als ze naar mijn werk kijken, kunnen ze iets zien vanuit hun eigen perspectief en achtergrond. Zo heb je het verhaal van het oude Lima waar vrouwen hun gezichten verstopten achter een doek, La Capada. Mensen die meer vertrouwd zijn met de moslimcultuur zullen zeggen: ‘Dat is een moslima.’ Terwijl dat voor mij een laken was dat ik in een kast vond en had gebruikt om mijn hoofd mee te bedekken. Iedereen geeft aan dat doek een betekenis, afhankelijk van wat ze kennen.”

Je herschilderde de Olympia van Manet, bijna als politiek statement.

“Olympia behind the Model werd een schilderij met de bruin getinte Olympia. Ik verander de rol.”

Zie jij dat als jouw kleine bijdrage aan de maatschappij en de kunst?

“Wel, mensen vinden het intrigerend, interessant om naar te kijken. Omdat ze zo geconfronteerd worden met het feit dat het zo lang logisch was dat een zwarte vrouw Olympia zou moeten bedienen. Terwijl dat het in mijn schilderij omgekeerd is: die zwarte donkere vrouw wordt afgebeeld als een prostituee, terwijl ze in het echte leven totaal geen prostituee is. Het is fijn om daarmee te spelen, zo neem je de kracht van iemand anders af. Mijn eindpresentatie op het HISK ging over narcisme. Als vrouw pakte ik de kracht over van vier narcistische leiders. Ik beeldde mezelf af alsof ik hen was. Ik wilde heel duidelijk maken dat het daarover ging, mijn titel werd A tear for power. Vaak zijn narcisten heel manipulatief. En wat is meer manipulatief dan tranen om de ander een schuldgevoel te geven. Omdat narcisten adoratie ontwringen van anderen, wilde ik een manier zoeken om die adoratie af te dwingen van de kijkers. Dus construeerde ik een ingang waar mensen zich moesten bukken om binnen te komen. Daar stond een buste van mij die naar 32 kleine schilderijen keek. Dat was mijn interpretatie van Narcissus die naar zijn spiegelbeeld kijkt. De bezoeker zag mijn buste van de rugzijde; ik was niet geïnteresseerd in de rest, alleen geboeid door mijn eigen beeld.”

Die Spielerei speelt echt een hoofdrol in je werk.

“Ik laat mij graag leiden door de spontaniteit. Ook in het leven plan ik niet graag, dingen lopen toch niet zoals je verwacht. Zeker als je schildert. Dan heb je iets in je hoofd en draait dat volledig anders uit. Het is nooit identiek hetzelfde. Fijn toch? Ik ben iemand die echt streeft naar het imperfecte, maar andere mensen worden daar zo nerveus van.” (lacht)

Je bent ook uitgenodigd voor de Triënnale Kortrijk met de kerngedachte After Paradise. Denk aan problemen met het milieu, op sociaal vlak etc. Toch willen de curatoren een positief verhaal vertellen. Het is de bedoeling dat wij als maatschappij, als kunstenaars, zélf de verantwoordelijkheid en actie moeten (onder)nemen. Empowerment! Jouw praktijk past er helemaal in! Vind je dat Belgische kunstenaars meer engagement in hun werk tonen dan kunstenaars uit Latijns-Amerika?

“Ik vergelijk ze niet graag op basis van zo’n achtergrond. Ik denk dat elke kunstenaar zijn eigen stijl heeft. Vanuit mijn perspectief kan ik zeggen dat ik het midden ben tussen twee culturen. Ik denk dat ik van Peru die vrolijke kleuren, felheid, verhalen en dromerigheid heb. Toen ik pas in België was, begon ik meer na te denken over titels en verdiepte ik me meer in de betekenis van een schilderij. Ik denk dat ze in Peru eerder diehard zijn, werken vaak politiek getint zijn, terwijl ze in België meer kijken naar de esthetiek. Ook context is hier enorm belangrijk.”

In Kortrijk krijg je een interessante plek: Wit.h. Ook zij herdenken en herkleuren het hedendaags kunstenveld.

“Ze stelden mij die plaats voor, ik ging kijken en zag het zitten. Ik creëerde specifiek een werk voor deze locatie. Ik koos ervoor om een portret van mijn broer en mezelf te maken. Zoals je weet is Wit.h een plek waar veel wordt gewerkt met mensen met een beperking. Daarom maakte ik een dubbelportret, omdat mijn broer autisme heeft. Wat door de maatschappij als een beperking wordt gezien. Jammer!”

Zijn er kunstenaars die meedoen die je ontdekte of voorheen al bewonderde?

“Yamamoto. Ik ben zot van Japanse kunstenaars, ik heb veel liefde voor Japan. En Jan Van Imschoot vind ik zalig, hij is echt een voorbeeld!”

Kunnen we besluiten dat kunst ‘verlicht’? En Latijns-Amerikaanse muziek of course!

“Ik ben zot van muziek. Soms zijn er momenten waarop ik vol extase zit en ik echt mega crazy doe op reggaeton! En dansen in het atelier vind ik ook zalig! Ik laat op de achtergrond graag Peruviaanse series of shows afspelen. Zolang ik maar de Spaanse taal hoor! Ik denk gewoon dat ik mezelf ben, en dat iedere mens eigenlijk een extract is: zet alles wat je hebt meegemaakt in een blender, je mixt het, en dat ben jij!”

Interview door Hilde Van Canneyt
Foto’s: Joselito Verschaeve